Trzeci sektor czyli piąta władza?

Trzeci sektor to termin będący bezpośrednim tłumaczeniem angielskiego third sector, który oznacza obszar aktywności ludzkiej między państwem (pierwszy sektor) a rynkiem (drugi sektor). Sektor ten opisuje wszystkie aspekty społeczeństwa, które wykraczają poza sferę publiczną oraz sektor prywatny. Jak określił H. Izdebski, „organizacje trzeciego sektora działają na zasadzie dobrowolności, zaspokajają potrzeby społeczne, których nie mogą lub nie chcą zaspokoić dwa pierwsze sektory”. 
Więc, trzeci sektor mozna opisać następnie:

• ogół prywatnych organizacji działających społecznie i nie dla zysku;
• czyli organizacje  pozarządowe (organizacje non-profit - NGS);
• podstawa prawna: ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, 2003;
• działalnością pożytku publicznego: działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie;
• czyli ekonomia społeczna;
• neutralna alternatywa dla wolnego rynku i planowej gospodarki;
• proces gospodarowania, którego celem jest dobro społeczna.     

 

 
Można także wymienić następujące formy działalności trzeciego sektora:

1. Fundacje,
2. Stowarzyszenia i ich związki,
3. Federacje czy porozumienia stowarzyszeń i fundacji,
4. Partie polityczne,
5. Organizacje  działające  na  mocy  odrębnych  przepisów  np.  Polski  Czerwony  Krzyż,
6. Związek Ochotniczej Straży Pożarnej, komitety rodzicielskie,
7. Związki zawodowe i związki pracodawców,
8. Organizacje  samorządów  różnych  grup  zawodowych  (np.  izby  rzemieślnicze),  z wyjątkiem tych, w których członkostwo jest obowiązkowe dla wykonywania danego zawodu (np. Rady Adwokackie),
9. Kółka rolnicze i koła gospodyo wiejskich,
10. Organizacje kościelne,
11. Kluby osiedlowe, grupy wsparcia  

Trzeci sektor we współczesnych, demokratycznych społeczeństwach pełnią funkcję ekspercką i innowacyjną, jako niezależne ośrodki zajmujące się badaniami i analizami dotyczącymi spraw publicznych. Do celów działalności trzeciego sektora należy poszukiwanie sposobów rozwiązania problemów społecznych oraz aktywny udział w publicznemu życiu. Trzeci sektor przetwarzając idee w wiedzę użyteczną dla społeczeństwa i polityków tworzą praktyczne rekomendacje zarówno dla obecnych, jak i przyszłych problemów i wyzwań. W ten sposób odbywa się tzw. process wymyślanie rozwiązań, godzenie wartości i wizji z realiami. 
Obszary działania NGO w Polsce
Największa liczba funkcjonujących w Polsce organizacji pozarządowych działa w obszarze sportu, turystyki, rekreacji i hobby (36,3% organizacji wskazuje ten obszar jako najważniejsze pole swojej działalności). Inne obszary wskazywane najczęściej jako główne pola działalności organizacji to: kultura i sztuka (14%); edukacja i wychowanie (15%); usługi socjalne i pomoc społeczna (7%); ochrona zdrowia (7,1%); ochrona środowiska (4%)  

 Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich w latach 2000-2012, Jan Stefanowicz, Tomasz Uchman, Warszawa, luty 2013, str. 2-3


ROLA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH

Prof. Piotr Gliński w publikacji na łamach Gazety ngo.pl mówi, że: "Dzisiaj społeczeństwo obywatelskie jest słabe, ma charakter enklawowy i to jest jedna z przyczyn słabości polskiej demokracji. Politycy tego nie rozumieją, nie widzą też w tym dla siebie interesu - działalność na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego nie jest nagradzana politycznie w krótkich okresach czasu, lecz wymaga długoletnich strategii . Na przeszkodzie dla rozwoju stoi też brak równowagi sił na poziomie lokalnym. W Polsce rozwinięto samorządy, dając władzę lokalnym grupom interesu."
Trzeci sektor powinien balansować działalność tych elit, jednak słabość organizacji strażniczych i pozarządowych jest ewidentna. To prowadzi do patologii rozwoju innych sfer obywatelskich, np. komitetów obywatelskich.  Na poziomie meta podstawową wartością tego sektora jest działanie misyjne. Może ono dotyczyć różnych wartości konkretnych, ideologicznych. Z początku trzeci sektor miał bardzo silna misję, potem następowała profesjonalizacja.
Organizacje pozarządowe realizują niezliczone projekty i podejmują wielorakie działania na rzecz  rozwoju  społeczeństwa  obywatelskiego.  Dwie  podstawowe  konstytucyjne  idee,  które umożliwiają  działalność  trzeciemu  sektorowi  to  decentralizacja  i  subsydiarność
(pomocniczość).
Decentralizacja  oznacza przekazywania jak największej ilości zadao publicznych jednostkom administracyjnym i organizacjom działającym na coraz niższym szczeblu władzy. Powodem, dla  którego  takie  delegowanie  ma  miejsce,  jest  przekonanie  o  lepszym  rozeznaniu miejscowych władz i organizacji w potrzebach i problemach ludności w środowisku lokalnym.
 

 Subsydiarność  (pomocniczość)  zakłada,  że

państwo powinno ingerować w aktywność obywateli dopiero wtedy, gdy ewidentne nie są
oni  w  stanie  sami  rozwiązać  pewnych  problemów  czy  podjąć  określonych  działań. Można  powiedzieć,  że  w  tej  koncepcji  władze państwowe  siedzą  niejako  na  ławce  rezerwowych  i  są  wpuszczane  na  boisko,  dopiero  gdy obywatele zupełnie sobie nie radzą.
         W  świetle  tych  dwóch  założeń  rola  organizacji  pozarządowych  jest  kluczowa  dla  rozwoju
społeczeństwa.  Dzięki  możliwości  zrzeszania  się  obywatele  są  w  stanie  lepiej  zaspokajać
swoje  potrzeby  i   korzystać  z  „rezerwowego  zawodnika”  czyli  władz  centralnych.
Dobra współpraca władz samorządowych z organizacjami pozarządowymi umożliwia lepsze wykorzystywanie możliwości, jakie daje społeczeostwo obywatelskie.